Standardy Ochrony Osób Niepełnoletnich
opracowane przez Krajowe Biuro Organizacyjne ŚDM w Polsce
Pobierz w wersji PDF, zatwierdzone przez dyrektora KBO ŚDM
Obowiązują od 15 sierpnia 2024 roku
1. Preambuła
W Krajowym Biurze Organizacyjnym Światowych Dni Młodzieży został opracowany i wprowadzony w życie niniejszy dokument, który stanowi realizację obowiązku prawnego, dotyczącego wprowadzenia we wszelkich instytucjach, w których przebywają niepełnoletni (dzieci i młodzież), standardów ich ochrony przed krzywdzeniem (ustawa z dnia 28 lipca 2023 roku o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw Dz.U. 2023 poz. 1606). Opracowując dokument, zostały wzięte pod uwagę wytyczne zarówno prawa państwowego, jak i kościelnego.
Zobacz prezentację zawierającą ogólne zasady stosowania ustawy
Kościół wdrażając standardy ochrony osób niepełnoletnich przed przemocą wpisuje się w realizację misji powierzonej mu przez Pana, aby nie zginęło żadne z tych najmniejszych. W oparciu o tę ewangeliczną misję uznaje, że dobro każdego dziecka jest najważniejsze. Ludzie Kościoła przyjmują nie tylko ustawową, lecz przede wszystkim moralną odpowiedzialność za ochronę i promowanie dobra wszystkich osób niepełnoletnich oraz zobowiązują się dołożyć wszelkich starań, aby zapewnić bezpieczne i przyjazne środowisko, w którym dzieci są szanowane i doceniane. Niedopuszczalne jest bowiem stosowanie przez kogokolwiek wobec osób poniżej 18 roku życia przemocy w jakiejkolwiek formie. Wszyscy jesteśmy więc zobowiązani do uczenia się rozpoznawania tych, którzy potrzebują pomocy i wsparcia oraz bezzwłocznego podejmowania działań w przypadku podejrzeń lub ujawnienia okoliczności, które mogą wskazywać, że osobie niepełnoletniej zagraża lub dzieje się krzywda. Kościół działa sprawnie i zgodnie z procedurami, aby zapewnić swoim podopiecznym skuteczną pomoc i wsparcie na jak najwcześniejszym etapie, przestrzegając praw dziecka wynikających z Konwencji o Prawach Dziecka.
Odpowiedzialnym za wdrażanie w życie niniejszych standardów ochrony przed przemocą w Krajowym Biurze Organizacyjnym ŚDM jest dyrektor KBO ŚDM ks. Tomasz Koprianiuk. Standardy ochrony są dostępne na stronie sdmpolska.pl i podane do publicznej wiadomości
2. Kodeks zachowań
Zasady chroniące dotyczące niepełnoletnich (granice zachowań)
Niepełnoletnim w rozumieniu instytucji KBO ŚDM jest osoba, która nie ukończyła 18. roku życia. Każdy, rozwijając się, konstytuuje siebie jako osobę. Potrzebuje do tego opieki, troski, serdeczności, kształcenia i wychowania. Dzieje się to w rodzinie, ale również poprzez relacje z autorytetami oraz wartościami przekazywanymi w środowisku rówieśniczym i wychowawczym. Wszelkie oddziaływanie wychowawcze zawsze musi się dokonywać z poszanowaniem woli rodziców bądź prawnych opiekunów.
Wprawdzie niemożliwe jest stworzenie wyczerpującej listy zachowań niepożądanych, ani też wskazanie precyzyjnych granic wszystkich zachowań, należy jednak kierować się poniższymi wskazówkami oraz roztropnością i wrażliwością ewangeliczną. Zasady te dotyczą nie tylko relacji dorosły – niepełnoletni, ale również relacji pomiędzy niepełnoletnimi.
Zasady chroniące w kontakcie bezpośrednim
- KBO ŚDM deleguje pracowników (personel KBO ŚDM) na spotkania duszpasterskie w całej Polsce, o ile wydarzenia są organizowane w miejscach oficjalnych, ogólnodostępnych i do tego przygotowanych, jak kościoły, sale parafialne, szkoły, miejsca plenerowe określone w planie zagospodarowania przestrzennego jako miejsca użyteczności publicznej.
- Żadna z osób personelu KBO ŚDM osób nie może przebywać z osobą niepełnoletnią sam na sam w warunkach odizolowanych. Jeżeli dobro osoby niepełnoletniej wymaga indywidualnego spotkania, nie może się ono odbywać w sekrecie (zalecane powiadomienie rodziców lub przełożonego) i w warunkach odizolowanych. Osoba przeprowadzająca spotkanie powinna zatroszczyć się o transparentność (np. przeszklone lub uchylone drzwi pomieszczenia, które nie mogą być zamknięte na klucz, obecność innych osób w bezpośrednim pobliżu, powiadomienie innych osób o spotkaniu itp.). Indywidualnych spotkań z niepełnoletnimi nie wolno w nieroztropny sposób mnożyć ani przedłużać. Spotkania takie co do zasady nie powinny odbywać się w późnych godzinach wieczornych (po godz. 20.00 lub nocą).
- Niepełnoletni członkowie personelu KBO ŚDM nie mogą przebywać podczas wydarzenia w pomieszczeniach mieszkalnych bez opieki rodzica lub opiekuna prawnego. Nie powinni też towarzyszyć organizatorom w miejscach lub w sprawach niezwiązanych z wydarzeniem.
- Podczas pełnienia funkcji zleconych przez KBO ŚDM w czasie wydarzeń członkowie personelu KBO ŚDM nie mogą pozostawać pod wpływem alkoholu lub substancji psychoaktywnych ani przyjmować ich w obecności nieletnich.
- Zakazuje się członkom personelu KBO ŚDM przewożenia nieletnich prywatnymi samochodami, zwłaszcza w pojedynkę, bez wiedzy i wyraźnej zgody rodziców lub opiekunów prawnych.
- Personel KBO ŚDM powinien udzielać wskazań uczestnikom wydarzenia jedynie w zakresie swoich kompetencji. Nie powinien ingerować w prywatne życie niepełnoletnich, ewentualnie tylko w takim wymiarze, w jakim wymaga tego konkretny problem.
- W przypadku konieczności podjęcia rozmów na temat seksualności należy wykazać się delikatnością i roztropnie rozeznać, czy takiej rozmowy nie powinien przeprowadzić specjalista.
- W obecności osób niepełnoletnich nie wolno wypowiadać treści i żartów o podtekście seksualnym. Zabronione jest prezentowanie niepełnoletnim treści obscenicznych, erotycznych, pornograficznych lub mających podtekst seksualny, zawierających sceny brutalnej przemocy bądź nieodpowiednich do wieku i wrażliwości odbiorców w jakikolwiek sposób i za pomocą jakiegokolwiek urządzenia.
- Niedozwolone jest stosowanie przemocy fizycznej oraz psychicznej, takiej jak: poniżanie, upokarzanie, ośmieszanie, dokuczanie, szykanowane, znęcanie się itp., zarówno w bezpośrednich kontaktach, jak i za pośrednictwem mediów społecznościowych.
- Niedopuszczalne są wszelkiego rodzaju nadużycia duchowe (np. w obszarze spowiedzi, poradnictwa itp.).
- Każdy przypadek przemocy fizycznej, psychicznej (emocjonalnej) czy seksualnej pomiędzy niepełnoletnimi wymaga natychmiastowej reakcji ze strony personelu KBO ŚDM.
- Nie wolno dotykać nieletnich wbrew ich woli ani w sposób nieadekwatny do relacji duszpasterskich lub wychowawczych.
Zachowania niedozwolone
- wszelkie formy okazywania niechcianej czułości,
- dotykanie piersi, pośladków, genitaliów i ich okolic (choćby przez bieliznę lub odzież),
- pocałunki,
- mocne i zamykające uściski, uniemożliwiające przerwanie kontaktu,
- klepanie po pośladkach, udach, kolanach, głowie,
- łaskotanie lub mocowanie się w dużej bliskości cielesnej,
- masaże,
- sadzanie na kolanach,
- kładzenie się lub spanie obok,
- ocieranie się,
- seksualizacja i seksizm,
- różne formy poniżania oraz mobbing,
- używanie wulgaryzmów.
Ponadto:
- niepełnoletnim nie należy robić zdjęć lub filmować bez ich zgody. Nie wolno upubliczniać zdjęć, filmów z udziałem nieletnich bez pisemnej zgody ich rodziców lub opiekunów prawnych, z wyjątkiem zdjęć grupowych w miejscach publicznych w związku z informowaniem o wydarzeniach,
-
zabrania się częstowania niepełnoletnich tytoniem, alkoholem i innymi substancjami psychoaktywnymi, posiadania środków niedozwolonych przez prawo. Nie wolno również tolerować ich posiadania oraz zażywania przez osoby poniżej 18 roku życia.
Zachowania właściwe w naszym kręgu kulturowym
- uścisk dłoni lub delikatne objęcie, przytulenie, pocałunki w policzek,
- delikatne poklepanie po ramionach lub plecach jako wyraz akceptacji wsparcia, pocieszenia,
- dotyk ramion, rąk czy barku jako wyraz bliskości,
- trzymanie się za ręce w czasie np. zabawy,
- trzymanie za ręce niepełnoletnich, zwłaszcza dzieci w czasie spaceru w przestrzeni publicznej,
- siadanie w pobliżu małych dzieci,
- podnoszenie lub trzymanie na rękach dzieci do ok. 3. roku życia,
- przytulanie i branie na kolana małych dzieci za zgodą ich rodziców i najlepiej w ich obecności.
Zasady ochrony dotyczące wyjazdów
W organizowaniu spotkań obowiązuje zasada pełnej transparentności. Do istotnych wymogów należy:
- niepełnoletni członkowie personelu KBO ŚDM na każde wydarzenie powinni dysponować pisemną zgodą rodziców lub opiekunów prawnych po uprzednim zapoznaniu ich z ramowym planem działania i zasadami jego organizacji (regulamin wolontariatu). Podczas wyjazdu rodzice lub opiekunowie prawni mają prawo do kontaktu ze swoim dzieckiem oraz z jego opiekunem, którego wskazują w zgodzie.
- W przypadku wydarzeń wielodniowych członkowie personelu KBO ŚDM nie powinni nocować w tym samym pomieszczeniu co uczestnicy spotkania.
- W sytuacji szczególnej, wymagającej od personelu KBO ŚDM pozostania w nocy w pomieszczeniu z osobami niepełnoletnimi, powinni o tym fakcie zawiadomić organizatora wydarzenia oraz, jeśli to możliwe, rodzica lub opiekuna prawnego wychowanka. Jeśli wyjazd przewiduje noclegi zbiorowe, organizator zawiera informację na ten temat w regulaminie. Szczególnie zadbać należy o ochronę osób niepełnoletnich w toaletach, łazienkach, przebieralniach czy szatniach.
Zasady chroniące dotyczące wszystkich, również dorosłych
Sakrament pokuty i pojednania, a także spotkania związane z towarzyszeniem duchowym powinny odbywać się w miejscach do tego wyznaczonych (konfesjonał lub miejsce osobne, ale widoczne). Jeśli nie można zachować tej zasady (np. w czasie wakacji, pielgrzymki czy przy spowiedzi osoby chorej czy z niepełnosprawnością), dbamy o to, by spowiednik i penitent byli dostępni (drzwi pomieszczenia nie mogą być zamknięte na klucz) lub widoczni dla innych osób (np. przeszklenia w drzwiach, uchylone drzwi do pomieszczenia). Niedopuszczalne jest spowiadanie lub tzw. rozmowy duchowe w pokojach prywatnych.
3. Rekrutacja osób
- KBO ŚDM zanim wydeleguje osobę na wydarzenie, gdzie będzie kontakt z niepełnoletnimi w obszarze związanym z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań lub z opieką nad dziećmi Dyrektor KBO ŚDM uzyskuje od kandydata dokument, zawierający dane z Krajowego Rejestru Karnego (KRK) oraz dodatkowo, przed nawiązaniem stosunku pracy lub przed dopuszczeniem osoby do działalności (np. wolontariackiej) związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez dzieci, lub z opieką nad nimi Dyrektor KBO ŚDM ma obowiązek uzyskania od tej osoby informacji z Krajowego Rejestru Sprawców Przestępstw na tle Seksualnym (KRPS).
Instrukcja pobrania zaświadczenia KRK
Instrukcja pobrania zaświadczenia z KRPS - Jeśli KBO ŚDM zatrudnia firmę bądź osoby z zewnątrz, a ich działalność obejmuje kontakt z osobami niepełnoletnimi należy zadbać o to, aby osoby niepełnoletnie, zwłaszcza dzieci poniżej 15 roku życia faktycznie nie przebywały same w obecności osób z zewnątrz. Konieczne jest także, aby osoby z zewnątrz oraz zarządcę podmiotu zewnętrznego zapoznać ze standardami ochrony dzieci i przyjąć od nich oświadczenie z Załącznika 1.
- Dyrektor KBO ŚDM powołuje w biurze Zespół ds. Prewencji. W jego skład wchodzą: osoba odpowiedzialna za standardy ochrony niepełnoletnich, osoba zaufania oraz osoba odpowiedzialna za interwencję.
- Osoba odpowiedzialna za standardy troszczy się o to, aby standardy były w KBO ŚDM znane, wdrażane i przestrzegane. Osobą odpowiedzialną w KBO ŚDM za standardy jest koordynator wolontariatu, powoływany przez dyrektora KBO ŚDM.
- Osoba zaufania powołana jest do przyjmowania zgłoszeń w przypadku naruszenia standardów lub zaistnienia incydentów przemocy. Musi to być osoba faktycznie budząca zaufanie, odpowiednio przygotowana oraz posiadająca tzw. kompetencje miękkie, predysponujące ją do kontaktu z osobami skrzywdzonymi. Nie może ona na własną rękę podejmować działań służących wyjaśnieniu podejrzeń i zarzutów lub weryfikacji zgłaszanych faktów. Współpracuje ściśle z osobą odpowiedzialną za interwencję. Osoby te zobowiązane są do zachowania poufności (Załącznik 2).
- Z zasady osobą odpowiedzialną za interwencję w przypadku podejrzenia lub zaistnienia przemocy jest Dyrektor KBO ŚDM, może on jednak delegować do tego zadania kompetentną osobę.
- Osoby powyższe tworzą wraz z Dyrektorem KBO ŚDM Zespół ds. Prewencji i ściśle z sobą współpracują. Wskazane jest, aby były to świeckie osoby cieszące się zaufaniem, odpowiednio przeszkolone i kompetentne, które będą wiedziały, jakie działania w danej sytuacji są stosowne i konieczne. Nie mogą to być osoby uwikłane w lojalność środowiskową lub pozostające w konflikcie interesów. Zespół ten współpracuje również z osobami odpowiedzialnymi w diecezji za prewencję oraz z delegatem ds. ochrony dzieci i młodzieży.
- Wszyscy pracownicy i wolontariusze w KBO ŚDM otrzymują potrzebną im wiedzę o standardach przyjętych i obowiązujących w KBO ŚDM – kodeksie zachowań, procedurach związanych z interwencją i zgłoszeniem. Szkolenie może prowadzić osoba odpowiedzialna w diecezji za prewencję.
4. Procedury postępowania w sytuacji zgłoszenia przypadku przemocy czy niewłaściwego zachowania
- W przypadkach przemocy fizycznej bądź seksualnej, gdy sprawcą jest osoba dorosła bądź niepełnoletnia powyżej 14 roku życia, Dyrektor KBO ŚDM ma obowiązek zgłosić ten fakt zgodnie z prawem do organów ścigania, do delegata właściwej instytucji kościelnej oraz w przypadku osoby nieletniej do jej opiekunów prawnych, aby w porozumieniu z nimi podjąć odpowiednie działania.
- Gdy sprawa dotyczy niewłaściwego zachowania osób świeckich zatrudnionych w KBO ŚDM bądź wolontariuszy, sprawę należy zbadać i podjąć adekwatne kroki w zależności od tego, czego dotyczyło to zachowanie. Każdorazowo należy podjąć z tą osobą rozmowę i jeśli zajdzie taka potrzeba, to okresowo lub stale wycofać ją z pracy.
- Jeśli sprawa dotyczy niewłaściwych zachowań niepełnoletnich wobec siebie nawzajem, należy niezwłocznie zawiadomić rodziców i wraz z nimi podjąć odpowiednie działania.
- Każda informacja o niewłaściwym zachowaniu powinna być traktowana poważnie, gdyż jest działaniem prewencyjnym.
- Jeśli jakakolwiek osoba dorosła zaangażowana w pracę w KBO ŚDM dowie się od osoby małoletniej, że doświadcza ono przemocy, automatycznie ma obowiązek zastosowania się do art. 304 k.p.k. mówiącego o tym, że każdy, kto dowie się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub policję.
- Wszelka działalność dotycząca ochrony oraz interwencji i pomocy jest dokumentowana. Wpisów w rejestrze zdarzeń dokonują osoby bezpośrednio zaangażowane w daną aktywność (zazwyczaj osoba zaufana oraz/lub osoba odpowiedzialna za interwencję), ale za bezpieczne przechowywanie notatek odpowiedzialny jest Dyrektor KBO ŚDM.
Pomoc osobom skrzywdzonym
- Każda osoba, która mówi o doświadczanej przez siebie krzywdzie, winna zostać przyjęta z szacunkiem i uważnie wysłuchana.
- Osoba skrzywdzona powinna otrzymać informację o możliwych formach pomocy, z której może skorzystać na terenie parafii lub poza nią.
- W sytuacji, gdy osoba wskazana jako sprawca jest kapłanem lub inną osobą zaangażowaną w KBO ŚDM, należy jak najszybciej zapewnić bezpieczeństwo osobie skrzywdzonej (np. przez niedopuszczanie do niej osoby wskazanej lub podejrzanej o krzywdę). Następnie należy jej udzielić pomocy, jakiej potrzebuje. Osoby poszkodowane nie powinny być obarczane kosztami udzielanej im pomocy.
- Troska duszpasterska wobec osoby skrzywdzonej i jej bliskich polega przede wszystkim na życzliwym wysłuchaniu i pomocy w odbudowaniu jej więzi z Bogiem i zaufania do Kościoła. Organizowana jest w porozumieniu z diecezjalnym duszpasterzem ds. pomocy duchowej osobom skrzywdzonym.
- Jeśli osoba skrzywdzona należała do jakiejś grupy parafialnej, również inni uczestnicy tej grupy powinni otrzymać pomoc duszpasterską i ewentualnie psychologiczną.
- Jeśli osobą skrzywdzoną jest dziecko, pomoc powinna otrzymać również jego rodzina.
- Jeśli zgłoszenie dotyczy przestępstwa określonego w prawie karnym i/lub kanonicznym, osoba przyjmująca zgłoszenie postępuje zgodnie z procedurami zawartymi w Wytycznych KEP.
- Jeśli zgłoszenie dotyczy innej krzywdy czy niewłaściwego zachowania, osoba zgłaszająca otrzymuje informację o podjętych w sprawie krokach.
- Wszelkie działania i uzyskane informacje objęte są zasadą poufności, ale osoby skrzywdzonej nie wolno zobowiązywać do zachowania tajemnicy.
Postępowanie wobec sprawcy, osoby oskarżonej
- W sytuacji, gdy oskarżonym jest osoba niepełnoletnia, należy współpracować z jego rodzicami lub opiekunami prawnymi w takim zakresie, w jakim jest to możliwe i potrzebne. Ich również dobrze jest otoczyć opieką duszpasterską.
- W sytuacji, gdy osobą oskarżoną jest kapłan lub osoba konsekrowana, należy zastosować się do wskazań uzyskanych od biskupa miejsca lub przełożonych. Wobec takiej osoby powzięte zostają kroki przewidziane przez Wytyczne KEP.
- Gdy osobą oskarżoną jest świecki pracownik lub wolontariusz KBO ŚDM, należy odsunąć taką osobę od podejmowanej pracy na czas wyjaśnienia sprawy lub do czasu decyzji prokuratury oraz objąć ją opieką duszpasterską.
- W procesie wyjaśniania sprawy oraz w podawaniu informacji należy również zadbać o zachowanie ochrony dobrego imienia domniemanego sprawcy.
- W przypadku zaistnienia fałszywego oskarżenia, jeśli zarzuty nie zostaną potwierdzone, a oskarżenie znane było osobom postronnym, należy przekazać im informację o niewinności oskarżonego w formie komunikatu biskupa miejsca lub delegata.
Zapewnienie jakości i ciągłości działań w zakresie prewencji
- Dokument zawierający standardy ochrony dzieci i osób bezbronnych w KBO ŚDM aktualizowany jest co dwa lata.
- Ewaluacja dokumentu dokonywana jest przez osobę odpowiedzialną za prewencję we współpracy z Dyrektorem KBO ŚDM i osobami wyznaczonymi przez Dyrektora KBO ŚDM a następnie konsultowana z osobami zaangażowanymi w prace KBO ŚDM. Następnie jest zatwierdzana przez osobę odpowiedzialną w KBO ŚDM za prewencję czyli Dyrektora.
Zespół ds. prewencji:
Osobą zaufania w KBO ŚDM jest Iwona Olszewska-Król, iwonaolszewskakrol@gmail.com
Osobą odpowiedzialną za standardy w KBO ŚDM jest Viktoria Samp
Osobą odpowiedzialną za interwencję jest ks. Tomasz Koprianiuk, dyr. KBO ŚDM
Zatwierdzone, 15.08.2024
Dyrektor KBO ŚDM
Ks. Tomasz Koprianiuk
Objaśnienie terminów
Osoby, ich role i funkcje w Kościele
ksiądz – duchowny chrześcijański posiadający święcenia kapłańskie.
kapłan – osoba, która spełnia w imieniu wspólnoty religijnej funkcje kultowe i rytualne.
duchowieństwo – biskupi, księża i diakoni.
osoby konsekrowane – osoby, które w sposób szczególny poświęcają życie Bogu. Łączy je konsekracja, która wiąże się ze złożeniem Bogu ślubów czystości oraz najczęściej również ubóstwa i posłuszeństwa, choć zależy to od formy życia konsekrowanego. Należą do nich członkowie stowarzyszeń zakonnych oraz świeckie osoby konsekrowane.
osoba świecka – członek Kościoła katolickiego i personel Kościoła inny niż biskupi, księża, diakoni i osoby zakonne.
biskup – biskup lub arcybiskup diecezjalny, ordynariusz ordynariatu i prałat Prałatury Personalnej Kościoła łacińskiego oraz hierarcha Kościołów wschodnich.
personel KBO ŚDM – duchowny, osoba zakonna lub inna osoba zatrudniona przez KBO ŚDM na podstawie umowy.
wolontariusz ŚDM – osoba, która na rzecz innych osób lub danej grupy społecznej, dobrowolnie i bezpłatnie świadczy pracę wykraczającą poza związki rodzinno-koleżeńsko-przyjacielskie, na podstawie zawartego przez KBO ŚDM porozumienia
o wolontariacie z każdym wolontariuszem.
organizator - osoba/podmiot uprawniony do organizacji wyjazdu lub spotkania stacjonarnego dla osób niepełnoletnich – parafie, wspólnoty religijne, szkoły i placówki, przedsiębiorcy podlegający ustawie o usługach turystycznych, osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki nieposiadające osobowości prawnej.
Organizacja posługi Kościoła
diecezja – jednostka administracyjna w kościołach chrześcijańskich podległa biskupowi.
parafia – określona wspólnota wiernych, utworzona na sposób stały w Kościele partykularnym, nad którą pasterską pieczę, pod zwierzchnictwem biskupa diecezjalnego, powierza się proboszczowi (administratorowi), jako jej własnemu pasterzowi.
duszpasterstwo, w tym duszpasterstwo parafialne – sytuacja, w której jedna osoba jest odpowiedzialna za dobro drugiej lub za wspólnotę wyznaniową. Obejmuje celebrowanie liturgii, zapewnienie porad i wsparcia duchowego, edukację, poradnictwo, opiekę medyczną i pomoc w potrzebie. Wszelka praca polegająca na nadzorze lub wychowaniu dzieci i młodzieży jest dziełem duszpasterskim.
duszpasterstwo pozaparafialne – duszpasterstwa, wspólnoty, grupy gromadzące młodych ludzi (młodzież licealna, studenci, młodzi dorośli), w tym wolontariaty, wakacyjne spotkania młodych (organizowane przez zakony, zgromadzenia zakonne, wspólnoty), festiwale młodzieżowe, rekolekcje wyjazdowe, wspólnoty różnych stanów, pielgrzymki piesze, pielgrzymki autokarowe, środowiska harcerskie. To dzieła, które mogą działać przy parafiach, ale mają struktury pozaparafialne.
Młodzież, Dzieci i osoby bezbronne
Osoba niepełnoletnia – dzieci i młodzież, każda osoba poniżej 18. roku życia.
wiek bezwzględnej ochrony – wiek niższy niż wiek zgody. Czynność seksualna z osobą w wieku ochronnym (poniżej 15 roku życia) jest czynem zabronionym (wykorzystaniem seksualnym), a osoba dopuszczająca się jej i lub doprowadzająca do niej podlega odpowiedzialności karnej.
niepełnoletni wykorzystany seksualnie – każda osoba w wieku bezwzględnej ochrony, a także poniżej 18 roku życia, wobec której dopuszczono się czynności seksualnej.
opiekun – osoba sprawująca pieczę nad osobą niepełnoletnią, uprawniona do reprezentacji tej osoby oraz posiadająca władzę prawną do dbania o interesy osobiste
i majątkowe innej osoby (rodzic, rodzic zastępczy lub osoba uprawniona przez rodzica).
zgoda opiekuna – zgoda rodziców albo zgoda opiekuna, rodzica zastępczego lub opiekuna tymczasowego. Jednak w przypadku braku porozumienia między rodzicami osoby niepełnoletniej należy poinformować rodziców o konieczności rozstrzygnięcia sprawy przez sąd rodzinny (orzeczenie sądu opiekuńczego zastępuje zgodę rodziców).
osoba dorosła bezbronna zgodnie z art. 1 ust. 2 b. Vos Estis Lux Mundi – każda osoba znajdująca się w stanie niepełnosprawności, upośledzeniu fizycznym lub psychicznym albo pozbawiona wolności osobistej, która w rzeczywistości, nawet sporadycznie, ogranicza ich zdolność zrozumienia, chęci lub przeciwstawienia się przestępstwu w inny sposób.
Różne formy przemocy
uwikłanie – każda relacja, w której ktoś doświadcza strachu, lęku, poczucia winy, poczucia krzywdy, frustracji, poniżenia, zniewolenia, zależności, dominacji, niemożności bycia sobą, nieszczerości, braku autentyczności, przemocy emocjonalnej, fizycznej, seksualnej czy ekonomicznej.
Nadużycie, w tym nadużycie władzy – nadużycie stanowiska, funkcji lub obowiązku w celu wykorzystania innej osoby. Może przybierać różne formy i obejmować sytuacje, w których dana osoba ma władzę nad inną osobą na mocy swojego związku (np. pracodawca i pracownik, nauczyciel i uczeń, trener i sportowiec, rodzic lub opiekun i dziecko, duchowny/osoba zakonna i parafianin) i wykorzystuje tę władzę na swoją korzyść.
przemoc duchowa – odwoływanie się do przekonań religijnych i wiary osoby w celu wyrządzenia jej szkody. Może mieć negatywny wpływ na duchowość osoby poszkodowanej, zwłaszcza gdy dopuszcza się jej osoba posiadająca duchowy autorytet i zaufanie w Kościele.
przemoc domowa – jednorazowe lub powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób, w szczególności narażające na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia, naruszające godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym wolność seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą.
zaniedbanie (wobec osoby dorosłej) – niezapewnienie przez opiekuna środków niezbędnych do życia osobie, którą się opiekuje.
przemoc wobec osób starszych – pojedyncze lub powtarzające się działanie lub brak odpowiedniego działania, mające miejsce w jakimkolwiek związku, w którym oczekuje się zaufania, które powoduje krzywdę lub cierpienie starszej osoby.
przemoc emocjonalna (dorośli) – powszechna forma przemocy mająca miejsce w bliskich związkach. Przemoc emocjonalna jest definiowana jako molestowanie, które ma miejsce, gdy dana osoba jest poddawana zachowaniom lub działaniom mającym na celu jej kontrolowanie, z zamiarem wyrządzenia jej krzywdy emocjonalnej lub strachu, poprzez manipulację, izolację lub zastraszanie.
bullying – znęcanie, zastraszanie, prześladowanie werbalne, społeczne, a także fizyczne.
gaslighting – przemoc psychiczna polegająca na manipulowania drugą osobą w taki sposób, że ofiara przemocy z czasem przestaje ufać swoim osądom, staje się zdezorientowana, zalękniona i traci zaufanie do swojej pamięci czy percepcji. Jeśli manipulacja jest stosowana stale i metodycznie, może w końcu doprowadzić do tego, że ofiara zacznie kwestionować swoje zdrowie psychiczne. W ten sposób manipulator przejmuje nad nią całkowitą kontrolę.
grooming (wobec dorosłego) – zachowania mające na celu izolację osoby, uczynienie jej zależną, skłonną do zaufania i bardziej podatną na agresywne zachowanie.
seksizm – uprzedzenie lub dyskryminacja ze względu na płeć.
seksualizacja – proces, w wyniku którego wartościowanie drugiej osoby oraz siebie samego/siebie samej dokonywane jest przez pryzmat atrakcyjności seksualnej, uprzedmiotowienie osoby pod względem seksualnym lub narzucanie seksualności w niewłaściwy sposób.
cyberprzemoc – wszelka przemoc z użyciem technologii informacyjnych i komunikacyjnych – komunikatorów, czatów, stron internetowych, mediów społecznościowych, blogów, SMS-ów, MMS-ów. Może mieć formę wulgarnych wiadomości, obraźliwych komentarzy (hejt, trolling), rozpowszechniania zdjęć ukazujących nipełnoletnich w niekorzystnym świetle, zastraszania, śledzenia (cyberstalking), ujawniania tajemnic (outing) itp.
Wsparcie
Niebieska Linia - przejdź na stronę.....
Niebieska Karta – jest narzędziem, którego głównym celem jest zapewnienie bezpieczeństwa osobie doznającej przemocy domowej, obejmuje też współpracę przedstawicieli różnych instytucji i podmiotów, które są zobowiązane do reagowania w przypadku uzyskania informacji o wystąpieniu przemocy domowej.
Przestępstwa motywowane seksualnie
przestępstwo kanoniczne wykorzystywania seksualnego – kanoniczne przestępstwa wykorzystywania seksualnego popełniane przez duchownych lub osoby konsekrowane, którymi są: zmuszanie kogoś, za pomocą przemocy, groźby lub nadużycia władzy, do wykonywania lub poddawania się czynnościom seksualnym; wykonywanie czynności seksualnych z niepełnoletnimi lub osobą bezbronną; produkcję, wystawianie, posiadanie lub dystrybucję, w tym drogą elektroniczną, pornografii z udziałem niepełnoletnich,
a także werbowanie lub nakłanianie niepełnoletnich lub osoby bezbronnej do udziału w tworzeniu pornografii popełnione przez duchownych lub osoby zakonne.
przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności (art. 197-205 k.k.) – zgwałcenie (art. 197), wykorzystanie seksualne osoby bezradnej lub niepoczytalnej (art. 198), seksualne wykorzystanie zależności (art. 199), seksualne wykorzystanie osoby poniżej 18 roku życia (art. 200), uwodzenie dziecka poniżej lat 15 z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego lub sieci telekomunikacyjnej (art. 200a), propagowanie pedofilii (art. 200b), kazirodztwo (art. 201), pornografia (art. 202), zmuszanie do prostytucji (art. 203), czerpanie zysku z cudzego nierządu (art. 204).
Rejestr Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym – rejestr obywateli polskich, którzy dopuścili się przestępstwa z pobudek seksualnych. Składa się z Rejestru publicznego i Rejestru z dostępem ograniczonym.
Osoby dramatu
osoba pokrzywdzona – osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo.
osoby pokrzywdzone przemocą w rodzinie – osoby najbliższe, inne osoby pozostające w stałym lub przemijającym stosunku zależności od osoby stosującej przemoc.
skarżący – każda osoba składająca skargę, która może zawierać zarzut, podejrzenie, obawę lub zgłoszenie naruszenia prawa.
pozwany – osoba, na którą złożono skargę.
oskarżony – osoba, której postawiono zarzuty karne.
przestępca seksualny – osoba, która przyznała się do wykorzystania seksualnego lub której odpowiedzialność za wykorzystanie została orzeczona przez właściwy sąd i/lub procedurę kościelną.
Zespół ds. prewencji i jego praca
osoba odpowiedzialna za standardy ochrony niepełnoletnich – osoba wyznaczona przez instytucję, w przypadku KBO ŚDM - dyrektora, sprawująca nadzór nad prawidłowym stosowaniem standardów ochrony niepełnoletnich.
osoba zaufana – osoba wyznaczona przez dyrektora KBO ŚDM ciesząca się zaufaniem
i odpowiednio przygotowana, odpowiedzialna za przyjmowanie zgłoszeń o zdarzeniach dotyczących przemocy.
osoba odpowiedzialna za interwencję – dyrektor KBO ŚDM odpowiedzialny za podejmowanie interwencji w przypadku zaistnienia przemocy.
kompetencje miękkie – umiejętności psychospołeczne, np. komunikatywność, asertywność.
konflikt interesów – sytuacja (postrzegana lub rzeczywista), w której powstaje konflikt pomiędzy obowiązkami służbowymi danej osoby a jej prywatnymi interesami, który może mieć wpływ na wykonywanie tych obowiązków. Taki konflikt zazwyczaj wiąże się z przeciwstawnymi zasadami lub niezgodnymi życzeniami lub potrzebami i może wystąpić, gdy osoba pełni wiele ról.
lojalność środowiskowa – silna lojalność wobec danego środowiska, grupy ludzi, wspólnoty, instytucji, przełożonego itp., która może przyjmować formy pozytywne, np. dochowanie tajemnicy, lub negatywne, np. niereagowanie bądź zaprzeczanie przemocy.
dane osobowe – wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania żyjącej osoby fizycznej, a także poszczególne informacje, które w połączeniu ze sobą mogą prowadzić do zidentyfikowania tożsamości danej osoby. Przykładowe dane osobowe: imię i nazwisko, adres zamieszkania, adres e-mail z imieniem i nazwiskiem, numer dowodu tożsamości, dane o lokalizacji, adres IP, dane przechowywane przez szpital lub lekarza, które mogą jednoznacznie wskazywać tożsamość danej osoby.
wniosek o wgląd w sytuację rodziny – pismo, które może zostać złożone przez każdą osobę fizyczną i prawną, która chce, aby sąd zbadał aktualną sytuację rodzinną. Wniosek nie podlega żadnej opłacie sądowej, może być złożony w każdej chwili i w przypadku jego odrzucenia przez sąd nie rodzi żadnych negatywnych konsekwencji wobec wnioskodawcy.
Formy przemocy wobec młodzieży
przemoc wobec młodzieży – wszelkie formy złego traktowania fizycznego i/lub emocjonalnego, wykorzystywania seksualnego, zaniedbania lub niedbałego traktowania, wyzysku komercyjnego lub innego, skutkujące rzeczywistą lub potencjalną szkodą dla zdrowia, przetrwania, rozwoju lub godności niepełnoletniego w kontekście relacji odpowiedzialności, zaufania lub siły. Dzieli się powszechnie na pięć podtypów: przemoc fizyczna, znęcanie się emocjonalne/psychiczne, zaniedbanie, narażenie na przemoc
w rodzinie, wykorzystywanie seksualne. W kontekście Kościoła katolickiego ważne jest także uznanie przemocy duchowej za dodatkowy podtyp przemocy.
przemoc fizyczna to przemoc, w wyniku której niepełnoletni doznają fizycznej krzywdy lub są nią potencjalnie zagrożone. Krzywda ta następuje w wyniku działania bądź zaniechania działania ze strony rodzica lub innej osoby odpowiedzialnej za osobę niepełnoletnią lub której ufa, bądź która ma nad nim władzę. Przemoc fizyczna wobec niepełnoletnich może być czynnością powtarzalną lub jednorazową.
przemoc psychiczna i emocjonalna to przewlekła, niefizyczna, szkodliwa interakcja wobec niepełnoletnich, obejmująca zarówno działania, jak i zaniechania. Zaliczamy do niej m.in. niedostępność emocjonalną, zaniedbywanie emocjonalne, relację
z niepełnoletnim opartą na wrogości, obwinianiu, oczernianiu, odrzucaniu, nieodpowiednie rozwojowo lub niekonsekwentne interakcje z młodzieżą i dziećmi, niedostrzeganie lub nieuznawanie ich indywidualności i granic psychicznych.
zaniedbywanie niepełnoletnich to chroniczne lub incydentalne niezaspokajanie jego podstawowych potrzeb fizycznych/psychicznych i/lub nierespektowanie jego podstawowych praw, powodujące zaburzenia jego zdrowia i/lub trudności w rozwoju. Do zaniedbywania dochodzi w relacji z osobą, która jest zobowiązana do opieki, wychowania, troski i ochrony.
narażenie na przemoc w rodzinie – forma psychicznego znęcania się nad niepełnoletnimi, w której niepełnoletni obecni – słyszą lub widzą – gdy inny członek rodziny doświadcza przemocy fizycznej, psychicznej lub seksualnej albo widzi szkody wyrządzone osobom lub mieniu w wyniku agresywnego zachowania członka rodziny.
wykorzystywanie seksualne niepełnoletnich – wykorzystanie seksualne, osoby niepełnoletniej to włączanie w aktywność seksualną, której nie jest ono w stanie w pełni zrozumieć i udzielić na nią świadomej zgody i/lub na którą nie jest dojrzałe rozwojowo i nie może zgodzić się w ważny prawnie sposób i/lub która jest niezgodna z normami prawnymi lub obyczajowymi danego społeczeństwa. Z wykorzystaniem seksualnym mamy do czynienia, gdy taka aktywność wystąpi między niepełnoletnim a dorosłym lub między niepełnoletnimi, jeśli te osoby ze względu na wiek bądź stopień rozwoju pozostają w relacji opieki, zależności, władzy. Celem takiej aktywności jest zaspokojenie potrzeb innej osoby (WHO). Obejmuje zachowania z kontaktem fizycznym (w tym penetracyjne) oraz bez kontaktu fizycznego, może wtedy przybrać formę seksualizacji, robienia zdjęć lub filmów wideo przedstawiających niepełnoletnich o charakterze jednoznacznie seksualnym, zmuszania niepełnoletnich do oglądania czynności seksualnych lub wzięcia w nich udziału lub zmuszania niepełnoletnich i do uprawiania seksu lub angażowania się w czynności seksualne z innymi niepełnoletnimi lub dorosłymi. Obejmuje również wyzyskiwanie seksualne niepełnoletnich, czyli czerpanie zysku np. z pornografii
z udziałem dzieci lub prostytucji dziecięcej. Grooming (wobec niepełnoletnich) – zachowania, których celem jest przygotowanie niepełnoletniego do wykorzystywania seksualnego. Obejmuje nawiązanie szczególnej relacji z niepełnoletnim, często również warunkowanie rodziców i innych dorosłych oraz osłabienie ich czujności, aby myśleli, że relacja z niepełnoletnim jest normalna i pozytywna.
przemoc rówieśnicza (agresja rówieśnicza, bullying) – występuje, gdy osoba niepełnoletnia doświadcza różnych form przemocy ze strony rówieśników, bezpośrednio lub z użyciem technologii komunikacyjnych. Ma miejsce wtedy, gdy działanie ma na celu wyrządzenie komuś przykrości lub krzywdy (intencjonalność), ma charakter systematyczny (powtarzalność), a ofiara jest słabsza od sprawcy bądź grupy sprawców. Obejmuje przemoc werbalną (np. przezywanie, dogadywanie, ośmieszanie), relacyjną (np. wykluczenie z grupy, ignorowanie, nastawianie innych przeciwko osobie), fizyczną (np. pobicie, kopanie, popychanie, szarpanie), materialną (np. kradzież, niszczenie przedmiotów) oraz elektroniczną (złośliwy SMS lub e-mail, wpis w mediach społecznościowych, umieszczanie w Internecie zdjęć lub filmów ośmieszających ofiarę), a także przemoc podczas randki ze strony chłopaka/dziewczyny.